جغرافیای سیاسی اسرائیل / ژئواکونومی رژیم صهیونیستی

ژئواکونومی رژیم صهیونیستی

پس از بررسی جغرافیای اقتصادی اسرائیل، نشان داده شد که ویژگی های جغرافیای اسرائیل در مقایسه با کشور های دیگر آسیای غربی و حتی اروپا، به صورت بالقوه مطلوب نیست.

شاید در نگاه اول طبیعی به نظر برسد که نظریه دترمینیسم محیطی (جبر جغرافیایی) بر اسرائیل صدق کند و بالتبع، رژیم صهیونیستی سیاست اقتصادی خود را مبنی بر واردات تنظیم نماید. اما شناسایی جامع علمی جغرافیا و تحلیل تخصصی آن، منجر به استفاده حداکثری از فرصت های محیطی اسرائیل شده و محدودیت ها را به حداقل رساند. به این صورت، جغرافیای اقتصادی اسرائیل و هیدروپلیتیک آن از موضع تهدید خارج شده و نگرانی خاصی را برای رژیم صهیونیستی ایجاد نمی کند.

هم اکنون پس از اشاره به شرایط داخلی اسرائیل در مقوله اقتصاد، نوبت به آن می رسد که سیاست های برون مرزی رژیم صهیونیستی را تبیین نماییم. ژئواکونومی گرایشی از علوم جغرافیایی و مرتبط با ژئوپلیتیک است که از اهمیت مناطق جغرافیایی برای تصمیم گیری های اقتصادی بحث می کند. ژئواکونومی اسرائیل را می توان به عنوان یکی از فعال ترین ابعاد سیاستگذاری در رژیم صهیونیستی دانست که ارتباط مستقیمی با دیپلماسی اقتصادی آن دارد.

از بدو تاسیس رژیم صهیونیستی، اسرائیل با چالش های امنیتی متعددی مواجه بوده است. تحمیل چند جنگ سنگین به اسرائیل، آنها را با مشکلات مهمی در اقتصاد مواجه کرد. اما مدتی پیش از آن، داوید بن گوریون با سخنرانی در جمع دانش آموزان اسرائیلی از اندیشه بزرگ رژیم صهیونیستی پرده برداشت.

دکترین نیل تا فرات

طرح اسرائیل بزرگ که منطقه وسیعی را از رود نیل تا فرات شامل می شود، ایده ای استراتژیک بود که از عقاید بنیادین قوم بنی اسرائیل نشات می گیرد. با مطالعه دکترین نیل تا فرات به خوبی مشخص می شود که این ایده از منظر سیاسی و اقتصادی بسیار هوشمندانه است. در خصوص ژئواکونومی، منافع ژئواستراتژیک اسرائیل در دکترین نیل تا فرات عبارت است از:

۱- با تسلط اسرائیل بر کانال سوئز و دریای سرخ، رژیم صهیونیستی می توانست به راحتی به آب های آزاد دسترسی پیدا کند و یک کریدور دریایی را به شرق جهان راه اندازی نماید.

۲- با دسترسی اسرائیل به خلیج فارس، رژیم صهیونیستی به منابع عظیمی از نفت و گاز دسترسی پیدا می کرد و می توانست از همان ابتدا به یکی از صادرکنندگان بزرگ انرژی تبدیل شود.

۳- دسترسی به دو دریا، عمق استراتژیک اسرائیل را در تجارت بین الملل افزایش می داد که این عامل با توجه به برآورد امنیتی دستگاه های اسرائیل، بسیار حیاتی بود. چنانچه که درگیر شدن اسرائیل با مصر و اردن، اسرائیل را در دریای سرخ دچار مشکلات فراوانی کرد.

علاوه بر موارد مذکور، از منظر هیدروپلیتیک نیز دکترین نیل تا فرات می توانست برای جغرافیای اقتصادی اسرائیل تفاوت های چشمگیری ایجاد کند.

به طور کلی، هیچ پژوهشگری نمی تواند نقش استراتژیک اقتصاد و ژئواکونومی را در دکترین نیل تا فرات اسرائیل انکار کند. بررسی و تحلیل اندیشه سیاسی اسرائیل نشان می دهد که رژیم صهیونیستی از بدو تاسیس خود شناخت جامعی از جغرافیای اقتصادی محیط خود داشته است و به همین دلیل، ژئواکونومی را از ابتدای کار در دستور کار خود قرار دادند.

مسئول سیاسی موسسه شهید کامبوزیا